خانه های کاشان
خانه های تاریخی کاشان نه تنها بخشی از تاریخ خانه سازی این جغرافيا را به نمایش میگذارند که حاصل هزاران سال تدبیر و تجربه اندوزی ایرانیان است که در بستر طبيعت سختگیر کویر برای دستیابی به زندگی رويایی تلاش کرده اند. تلاش در جغرافیایی که گرم و خشک است و مهم ترین چالش معمارانش ساختن خانه ای بود که به اهالی اش لذت زندگی در یک بهشت کوچک را بچشاند. نخستین شرط در این راه انتخاب درست جهت خانه است. ایوان خانه های تاریخی کاشان رو به جنوب یا جنوب شرقی دارند. آنها آغوششان را به روی بادهای خوش کاشان باز کردهاند و به کویری که بادهایش با خود شن، غبار، گرما و بیماری می آورند، پشت کرده اند.
نمایی از خانه عباسیان
تنوع و تعداد خانه های قدیمی در کاشان در میان همه شهرهای ایران کم نظیراست. این خانه ها معمولا در بافت تاریخی و محله های قدیمی ساخته شده اند و قدمت بیشتر آنها از ۱۲۰۰ تا ۱۳۰۰ هش است. خانه های کاشان را میتوان به سه گروه، یک حیاطه، دو حیاطه دارای بیرونی و اندرونی و چند حیاطه تقسیم بندی کرد. بسیاری از این خانه ها که از کوچکترین تا بزرگ ترینشان دارای عناصر متنوع کاربردی وتزی ینی معماری هستند یا در چهار جبهه ساخته شده اند یا در دو جبهه پشت و رو به قبله. امروزه خانه های قدیمی کاشان یا به صورت موزه، گالری، مراکز فرهنگی وگردشگری قابل بازدید هستند یا به صورت اقامتگاه و رستوران سنتی تغيير کاربری داده اند.
نمایی از داخلی خانه طباطبایی ها
خانه طباطبایی ها
محال است که عاشق بافت تاریخی و معماری ایرانی باشید و نام عروس خانه های ایران به گوشتان نخورده باشد. مالک این خانه که از آن به عنوان عروس خانه های ایران یاد میشود، سید جعفر طباطبایی نطنزی از تجار معروف فرش بوده است. که برای آغاز ساخت خانهٔ طباطبایی ها دو زمان متفاوت بین سالهای۱۲۱۳ تا ۱۲۱۸ هش یا ۱۲۳۳ تا ۱۲۴۲ هش ذکرشده.
برخی کارشناسان اعتقاد دارند که قبلا در این محل خانهٔ دیگری بوده که در اثر زلزله سال ۱۱۵۷ هش ویران شده و بنای فعلی را با معماری دوره قاجار به جای آن ساخته اند. بیرونی وسیع، حیاط زیبا، ایوان رفیع، فضاهای نورگیر عالی، بادگیرهای خوش تراش، تالار سرپوشیده با نقاشیهای بینظیر، گچبریهای رنگی، آینه کاریهای شاهکار وکاربندیهای هنرمندانه، همه و همه باعث شدہاند تا فضای این خانه هر بیننده ای را مجذوب کند.
نشانی: خیابان علوی، جنب بقعه سلطان احمد
نمایی از داخلی خانه طباطبایی ها
خانه بروجردی ها
این بنای قاجاری تحسین برانگیز که فضا و شکل کلاه فرنگی پشت بام به همراه بادگیرهای زیبای قرینه اش یکی از نمادهای تصویری شهر کاشان محسوب میشود، عنوان اصیل ترین خانه را هم نصیب خود کرده است. بانی این خانه حاج سیدحسن نطنزی بوده که به دلیل فروش محصولات بروجرد به بروجردی مشهور بوده است. ساخت این خانه درزمان حکومت ناصرالدين شاه، ۱۸ سال به طول انجامید و در سال ۱۲۵۴ هش به پایان رسید. دلیل ساخت این خانه این بود که حاج حسن بروجردی برای پسرش ، از دخترحاج سيد جعفر طباطبایی (صاحب خانهٔ طباطبایی) خواستگاری میکند. خانواده عروس شرط انجام این ازدواج را تهیه خانه ای مجلل و درخور شان خانواده شان تعيين میکنند. این میشود که حاج سيد حسن نطنزی، به ساخت خانه ای شکوهمند و اشرافی مبادرت می کند که میشود همین خانه معروف بروجردی ها.
از زیبایی های خانه بروجردی ها میتوان به فضای تالار اصلی و تزيينات شگفت انگیز و پر از جزيیات أن اشاره کرد. خیره شدن به سقف کنبدی و یزدی بندی شده تالار و نورگیرهایی که در لابه لای واحدهای آن تعبیه شده، بی شک یکی از بهترین تجربه های بازدید کنندگان است. دیوارهای شاهنشین تالار، نقاشی هایی که متأثر از سبک اروپایی است و دیوارهایی که از تزیینات گچبری رنگی بهره برده اند، از ویژگی های درخشان این خانه محسوب میشوند.
نشانی: خیابان علوی، نزدیک حمام سلطان امیر احمد
نمایی از داخلی خانه بروجردی ها
خانه عباسیان
این خانهٔ مجموعه ای و چهار جبهه ای با پنج حیاط مرتبط به هم یکی از منحصر به فردترین و فنی ترین خانه های تاریخی به شمار میرود و به لحاظ تناسبات موزون و تعدد و تنوع فضاها از اهمیت ویژهای برخوردار است. مجموعه عباسیان حدود سال ۱۲۰۸ هش ساخته شده. این بنا در چهار طبقه سرداب، همکف، طبقة بالا و بهارخواب ساخته شد و از ویژگی های معماری آن میتوان به شارمی، ایوان ها، مهتابی، پنجره های مشبک لانه زنبوری، گچبری ها، نقاشی ها، آینه کاری پنجره های چوبی، در های چوبی دو لنگه و ارسی ای ارزشمند اشاره کرد. تزیيینات دیگر این خانه نیز از قبیل رسمی بندی، یزدی بندی، مقرنس وگره سازی ها اوج زیبایی و ظرافت را به نمایش میگذارند.
نشانی: خیابان علوی، محلهٔ سلطان امیراحمد
نمایی ازحیاط خانه عباسیان
خانه عامری ها
این مجموعه متعلق به یکی از حکام محلی کاشان، معروف به سهام السلطنه عرب عامری بوده و امروزه مساحت آن بالغ بر ۹۰۰۰ متر مربع و زیربنای أن حدود ۱۱۰۰۰ متر مربع است. انواع تزیینات گچبری شامل رسمی بندی، یزدی بندی، قطاربندی و همچنین آینه کاری، نقاشی، و حضور نورگیرها و درهای مشبک با شیشه های رنگی زیبا به جذابیت این بنا افزوده است . ضلع جنوبی این خانه هنگام احداث خیابان علوی در دههٔ چهل شمسی تخریب و زیر سطح خیابان قرارگرفت. اما در زمان بازسازی خانه و این مرتبه با تخریب بخشی از خیابان، حوضخانه و بناهای جانبی آن از زیر خیابان خارج وتجديد بنا شد.
نشانی:خیابان علوی، محله کوشک صفی
نمایی از داخلی خانه طباطبایی ها
این مطلب به پایان رسید اما نام ها و داستان های خانه های کاشان به پایان نمیرسد. دوستداران معماری ایرانی و عاشقان فرهنگ و تمدن این سرزمین میتوانند با جستجویی ساده در اینترنت راجع به این خانه ها و کاشان اطلاعات بیشتری کسب کنند. برای اطلاعات بیشتر و جامع تر درباره کاشان ما کتاب اهل کاشانم به قلم گروه نویسندگان دغدغه مند به سرپرستی آرش نورآقایی را پیشنهاد میکنیم.
منبع عکس: ویکی پدیا
اطلاعات این مقاله برگرفته از کتاب اهل کاشانم میباشد